SIERGIEI MIELGUNOW

Urodził się w Moskwie w starej rodzinie szlacheckiej. Jego ojciec, Piotr Pawłowicz Mełgunow (1847-1894), był profesorem Uniwersytetu Moskiewskiego, znanym historykiem, botanikiem i pedagogiem, pochodzącym ze szlacheckiej rodziny Mełgunowów. Jego matka, Nadieżda Fiodorowna Gruszecka (17.08.1853), pochodziła ze szlacheckiej rodziny Gruszeckich. Dziadek macierzysty Sergiusza był kuzynem Decembrystów Matwieja i Sergiusza Murawjewa-Apostołowa Fiodora Aleksandrowicza Gruszeckiego, który również był zaangażowany w śledztwo w sprawie Decembrystów. Wśród przodków Melgunowa był Aleksy Pietrowicz Melgunow (1722-1788), szlachcic za panowania Katarzyny Wielkiej. Sergiusz Mełgunow był również spokrewniony z Nikołajem Aleksandrowiczem Mełgunowem, znanym działaczem społecznym XIX wieku, który współpracował z Herzenem, oraz Juliuszem Nikołajewiczem Mełgunowem, znanym dyrygentem i kompozytorem. 

W 1899 r. ukończył szkołę średnią i poszedł w ślady ojca, wstępując na wydział historyczno-filologiczny Uniwersytetu Moskiewskiego. Bierze udział w studenckim kole naukowym i wydaje 2 popularne broszury: "Karol Wielki" (1899) i "Arabowie i Mahomet" (1901). Broszury są pozytywnie oceniane w prasie rosyjskiej. Wkrótce koło przekształca się w Komisję Historyczną Wydziału Oświatowego Towarzystwa Upowszechniania Wiedzy Technicznej, której przewodniczącym zostaje Siergiej Mełgunow. W 1904 r. ukończył studia na Wydziale Historyczno-Filologicznym Uniwersytetu Moskiewskiego. Bezpośrednio po ukończeniu studiów przez pewien czas uczył w moskiewskich prywatnych gimnazjach i był członkiem Towarzystwa Pedagogicznego przy Uniwersytecie Moskiewskim. 

Od 1900 do 1916 r. Melgunow publikował w różnych czasopismach, m.in. w "Rosyjskich Wiedomostiach", gdzie opublikował ponad 250 artykułów na różne tematy, głównie dotyczące Kościoła. W 1906 r. wstąpił do partii Kadet. Od 1907 r. należał do Ludowej Partii Socjalistycznej. W latach 1905-1906 brał udział w zakładaniu wydawnictw "Narodnoje pravo" i "Swobodnaja Rossija" oraz pierwszego w Rosji Związku Wydawców Wolnych Książek. W 1911 r. Melgunow założył swoje najsłynniejsze przedsiębiorstwo - spółdzielcze wydawnictwo "Zadruga", którym kierował aż do jego likwidacji przez bolszewików w 1922 r. W tym czasie Mełgunow zyskał wreszcie uznanie jako profesjonalny historyk wysokiego kalibru. Wiele z jego prac zostało bardzo dobrze przyjętych i do czasu deportacji z Rosji przez bolszewików Mełgunow zdążył opublikować dwie książki: "Z historii ruchów religijnych i społecznych w Rosji w XIX wieku" w 1919 r. oraz "Ruchy religijne i społeczne XVII-XVIII wieku w Rosji" w 1922 r. W latach 1913-1923 był redaktorem i wydawcą czasopisma "Golos Myshchestvennyh" (Głos Przeszłości). 

W czasie wojny Mełgunow popierał działania mające na celu zwiększenie zdolności obronnych kraju. Jednocześnie aktywnie protestował przeciwko szaleństwu szowinizmu, które ogarnęło wielu. Melgunow wycofał się nawet z Moskiewskiego Koła Literacko-Artystycznego w odpowiedzi na proponowane przez jego członków środki mające na celu usunięcie z niego osób o niemieckich nazwiskach. W 1915 r. próbował zjednoczyć siły socjalistyczne w Rosji, organizując gazetę ruchu ludowego "Nasze życie", ale nie udało mu się to z powodu donosu agenta policji, który uznał, że skoro Mełgunow jest wśród jej członków, to powinien spodziewać się "najbardziej nieprzyjemnych rzeczy" ze strony gazety. 

Działalność społeczna i polityczna Melgunowa stała się jeszcze bardziej aktywna w 1917 roku. Sergiusz Pietrowicz w lutym przebywał w Piotrogrodzie i był naocznym świadkiem wydarzeń związanych z rewolucją lutową. Pozwoliło mu to na późniejsze odzwierciedlenie przebiegu wydarzeń rewolucyjnych, z uwzględnieniem jego osobistych obserwacji. W marcu 1917 r. wszedł w skład komitetu organizacyjnego Partii Socjalistów Ludowych, a na pierwszym kongresie w kwietniu został wybrany do jej Komitetu Centralnego. Melgunow pełnił funkcję towarzysza przewodniczącego Komitetu Centralnego Ludowo-Socjalistycznej Partii Pracy (PNSP) i jednocześnie redagował moskiewskie organy prasowe: czasopismo "Narodny Socjalista" i "Narodnoje Słowo". W marcu 1917 r. został odpowiedzialny za kontrolę i odbiór archiwów Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Moskiewskiego Konsystorza Kościelnego i Rady Misyjnej. Stał na czele Komisji Rozwoju Spraw Politycznych w Moskwie (Archiwum Spraw Politycznych w Moskwie) zgodnie ze specjalnym dekretem Rządu Tymczasowego z 22 marca 1917 r. 

Te nominacje do archiwum umożliwiły historykowi rozpoczęcie w 1918 r. wydawania w wydawnictwie "Zadruga" serii "Materiały do historii ruchu społeczno-rewolucyjnego w Rosji". Jednak mimo wielkich planów udało mu się opublikować w 1918 r. tylko jeden zbiór w dwóch wydaniach - zbiór dokumentów moskiewskiego Wydziału Bezpieczeństwa "Bolszewicy". Zbiory "1905", "Pogrom majowy w Moskwie w 1915 r.", "Chodynka", "Prowokacja rosyjska", "Polityka cenzury autokracji" i inne nie mogły być wydrukowane. 19 kwietnia 1918 r. Komisja została zlikwidowana przez bolszewików. Mełgunow nie miał dostępu do Wydziału Archiwalno-Politycznego utworzonego w jego miejsce przy Radzie Komisarzy Ludowych Moskwy i Obwodu Moskiewskiego. 

Sergiusz Piotrowicz podszedł do października 1917 r. ostrożnie, ale podpisanie przez bolszewików pokoju brzeskiego zmusiło Mełgunowa do podjęcia walki z władzą bolszewicką. Z ideologicznego punktu widzenia przekonany socjalista Mełgunow, dla którego główną wartością był "interes człowieka jako takiego", również nie mógł pogodzić się z "dyktaturą proletariacką" i terrorem klasowym jako "rewolucyjną celowością". W swoim artykule programowym "Walka do końca", wzywającym rosyjską inteligencję do zjednoczenia się przeciwko bolszewikom, oświadczył, że "kiedyś mieliśmy jednego wspólnego wroga". A teraz znów jest tylko jeden wróg. Do walki z nim w tej chwili muszą się zjednoczyć wszystkie demokratyczne siły inteligencji" ("Narodnoe Slovo", 1918, 21 kwietnia, s. 5). 

Jeden z nielicznych działaczy socjalistycznych, którzy współpracowali z podziemnymi organizacjami monarchistycznymi. W czasie walki z bolszewikami Mełgunow został przywódcą "Związku Odrodzenia Rosyjskiego" i "Centrum Taktycznego", a od kwietnia 1919 r. był zmuszony przejść nawet na stanowisko półlegalne. W tym czasie Siergiej Pietrowicz został poddany przez nowe władze 25 rewizjom i 5 aresztowaniom. W związku ze sprawą "Centrum Taktycznego" został aresztowany 7.02.1920 r. i w sierpniu skazany na karę śmierci zamienioną na 10 lat więzienia; uwolniony 15.02.1921 r. pod naciskiem środowiska naukowego, dzięki wstawiennictwu W. N. Fignera, P. A. Kropotkina, N. S. Tyutczewa, N. A. N.A. Morozow i inni, ale w maju 1922 r., po procesie Partii Socjalno-Rewolucyjnej, został ponownie aresztowany i skazany na zesłanie do Czernomorca; w październiku 1922 r. został wysłany za granicę, gdyż tym razem wyroki za Centrum Taktyczne i Partię Socjalno-Rewolucyjną zamieniono na zesłanie za granicę. 

Melgunow znalazł się na liście deportowanych dzięki naleganiom W. N. Fignera i w ten sposób został emigrantem wbrew własnej woli. Wkrótce po deportacji z Rosji Melgunow został również pozbawiony obywatelstwa radzieckiego z powodu opublikowanych za granicą artykułów i książki na temat czerwonego terroru. Tuż przed wyjazdem z Rosji Radzieckiej Mełgunow zostaje upoważniony przez Radę Towarzystwa Zadrugi do otwarcia oddziału zagranicznego i administrowania należącymi do niego sumami. Umożliwia to Melgunowowi założenie w Berlinie wydawnictwa Vataga, będącego filią Zadrugi. Na emigracji pozostał członkiem Komitetu Zagranicznego TPP (TPP). W.A.Jaakotin wraz z T.A.Polnerem wydawali w latach 1923-28 czasopismo historyczno-literackie "Po obcej stronie" (od 1926 r. "Głos Przyszłości"). Wraz z P.N. Miliukowem był autorem pierwszej naukowej analizy historii rewolucji lutowej, październikowej i wojny domowej na emigracji. 

W latach 1920-50 napisał serię książek o cennej zawartości merytorycznej. W 1925 r. Melgunov przeniósł się do Pragi, gdzie jego zbiory ukazywały się od numeru 9. W 1926 r. przeniósł się do Paryża. Tutaj w latach 1926-1928 w wydawnictwie "N.P. Karbasnikow" ukazują się jego dzieła zebrane "Głos przeszłości z drugiej strony". Uważał, że konieczne jest stworzenie jednolitego frontu antykomunistycznego obejmującego całe spektrum polityczne emigracji rosyjskiej. Od 1926 r. przez kilka lat uczestniczył w wydawaniu tygodnika politycznego "Walka o Rosję", przeznaczonego głównie do rozpowszechniania w Rosji Sowieckiej. Jej program polityczny nie tylko odrzucał wszelkie kontakty emigracji rosyjskiej z Rosją sowiecką, ale wzywał do walki z nią, co było w pełni zgodne z deklaracją samego Mełgunowa na łamach prasy, że walka zbrojna jest jedynym środkiem do obalenia bolszewików. Program ten spotkał się ze sprzeciwem większości emigracji, od P. N. Miliukowa do A. F. Kerenkowa. F. Kerensky. Jedynie grupa P. B. Struvego poparła w tej kwestii Mełgunowa. Kierunek pracy tygodnika odpowiadał także publikacjom samego Melgunowa. 

W lutym i maju 1931 r. opublikował fragmenty książki "Olimp czekistów", w której Mełgunow przedstawia portrety "przywódców" i organizatorów Czeki, z którymi autor musiał się kontaktować podczas aresztowań w latach 1919-1922: F.E. Dzierżyńskiego, W.R. Mienżyńskiego, M.S. Kedrowa, N.W. Krylenki. Współczesny historyk i biograf S.P. Mełgunow, dr J.N. Emeljanow nie wyklucza, że szkice te stały się podstawą książki R.B. Gula "Dzierżyński. Menżyński. Peters. Lacis. Yagoda", wydanej w Paryżu w 1935 roku. 

Jego praca w tygodniku "Walka o Rosję" prowadzi S. P. Mełgunowa, który współpracował z tajnymi oficerskimi organizacjami emigracyjnymi, oraz generała A.P. Kutepowa, zwolennika aktywnej akcji przeciwko władzy radzieckiej, który za pośrednictwem swoich agentów konspiracyjnych kontaktował się z "Rosją podziemną". Praca Struggle for Russia okazała się powiązana z Drugim Trustem, który przyjął jako swój program działania program Struggle for Russia S.P. Melgunowa. Sowiecki kontrwywiad, przy pomocy prowokatorów, informatorów i inwigilacji, zdołał zlikwidować tę podziemną organizację, a Mełgunow musiał na jakiś czas zaprzestać działalności politycznej przeciwko Rosji Sowieckiej. Niepowodzenie akcji politycznej i brak środków finansowych doprowadziły do zakończenia działalności tygodnika "Walka o Rosję". 

W przededniu II wojny światowej Siergiej Pietrowicz staje się powszechnie znany jako aktywny autor licznych opracowań historycznych. Opracowano zbiór "Sprawy i ludzie czasów Aleksandra", w którym znalazły się wszystkie jego prace na ten temat, pochodzące jeszcze z publikacji rosyjskich. W przygotowaniu był również drugi tom pracy Melgunowa o Decembrystach. Jednak to nie jego prace, rozpoczęte lub w całości napisane w Rosji, zapewniły Melgunowowi należne mu miejsce w historiografii rosyjskiej: jego sława jako historyka wynika z powszechnego uznania w kręgach zawodowych i ogólnych, jakie zdobył na zesłaniu za swoje studia nad rewolucją rosyjską i wojną domową. Następnie Melgunow koncentruje swoje zainteresowania naukowe na tym temacie i wydaje szereg prac: "W drodze do przewrotu pałacowego: spiski przed rewolucją 1917 r." (Paryż, 1931), "N. V. Czajkowski w wojnie domowej" (Paryż, 1929), "Wojna domowa w opisach Miliukowa" (Paryż, 1929), "Tragedia admirała Kołczaka" (Belgrad, 1930-1931), "Złoty niemiecki klucz do rewolucji bolszewickiej" (Paryż, 1940). 

W czasie II wojny światowej, będąc pod Paryżem, stanowczo odrzucił wszelkie formy współpracy z Niemcami. W latach powojennych przeciwstawiał się nastrojom prosowieckim na emigracji, twierdząc, że "Stalinowi nie można ufać", "nadzieja na pokojową ewolucję rządu bolszewickiego, na pokojowe współżycie z czerwoną autokracją jest utopią". Na tej platformie publikował od 1946 r. zbiór "Wolny Głos" (później pod inną nazwą: w latach 1948-57 "Rosyjski Demokrata", nr 15-27). W latach 1950-54 był redaktorem czasopisma "Odrodzenie". Od 1948 r. - przewodniczący Związku Walki o Wolność Rosji, od 1951 r. - przewodniczący Centrum Koordynacji Walki Antybolszewickiej.  Zmarł na raka. Został pochowany w Champigny-sur-Marne, niedaleko Paryża. Rehabilitowany w 1992 roku. 


Więcej informacji można znaleźć na stronie livelib.ru: https://www.livelib.ru/author/154329-sergej-melgunov
Tłumaczenie: www.deepl.com





Sed pede ullamcorper amet ullamcorper primis, nam pretium suspendisse neque, a phasellus sit pulvinar vel integer.